Το Βασιλάδι βρίσκεται στην είσοδο της λιμνοθάλασσας και κατέχει θέση κομβική, ελέγχοντας τον είσπλου. Στη σημασία αυτή οφείλεται και το όνομά του, ως κυρίαρχου αυτής. Ιχθυοτροφεία και πασσαλόπηκτες καλύβες ψαράδων αναφέρεται ότι υπήρχαν εκεί ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, η κατάληψη του Βασιλαδίου από τους Τούρκους είχε πολύ μεγάλη σημασία για την πτώση του Μεσολογγίου. Επιχειρήθηκε αρχικά το 1822, επετεύχθη όμως στις 25 Φεβρουαρίου του 1826, με μεγάλες δυνάμεις, υπό τον Χουσεήν Μπέη, οι οποίες επιδόθηκαν σε σφοδρό κανονιοβολισμό του. Κρίσιμη για τη νίκη ήταν η απώλεια όλων των πολεμοφοδίων των υπερασπιστών από έκρηξη που συνέβη τυχαία, μετά την οποία έγινε γενική έφοδος από τους Τούρκους. Μετά τα γεγονότα της ηρωικής Εξόδου της φρουράς του Μεσολογγίου, το Βασιλάδι ανακαταλήφθηκε από το βρετανό ναύαρχο Frank Abney Hastings με το ατμόπλοιο Καρτερία, στις 27 Δεκεμβρίου 1827.
Στη λιμνοθάλασσα του Βασιλαδίου βρίσκεται το νησάκι Αη-Σώστης (ή Άγιος Σώζων), το οποίο βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ. από τη νησίδα του Βασιλαδίου. Οφείλει το όνομά του στο ομώνυμο εκκλησάκι, κτίσμα προεπαναστατικό, που αναφέρεται από τους περιηγητές Spon και Wheler τον 17ο αι., το οποίο ανακαινίστηκε το 1860. Η μνήμη του Αγίου γιορτάζεται στις 7 Σεπτεμβρίου και θεωρείται προστάτης των ψαράδων. Μάλιστα, το εκκλησάκι παραμένει ακόμα τόπος ευχαριστίας και δέησης και διατηρεί αφιερώματα πιστών που προσεύχονται ή ευχαριστούν τον άγιο για την προστασία του από τους κινδύνους της θάλασσας. Στο σημείο υπάρχει επίσης λιθόκτιστος φάρος, κτίσμα του 1857, ύψους 12,40 μ., καθώς και η κατοικία του φαροφύλακα. Πρόκειται για ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σημαντικό για την ιστορία της ναυσιπλοΐας και τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3501/54704/16-10-2001 – ΦΕΚ 1370/Β/18-10-2001). Στο Βασιλάδι διατηρούνται ακόμη ερείπια μικρού φρουρίου, που είχε κτίσει ο Αλή Πασάς το 1805. Το τείχος του είχε πλάτος ενός περίπου μέτρων.
Ο Αη Σώστης απετέλεσε το παλαιότερο επίνειο και το κύριο εξαγωγικό λιμάνι του Μεσολογγίου από τα τέλη του 16ου αιώνα μέχρι το 1876, όπου μάλιστα αποβιβάστηκε το 1824 και ο Λόρδος Βύρων. Στο λιμάνι αυτό αναφέρεται ότι υπήρχε τελωνείο και τα εμπορεύματα μεταφέρονταν με μονόξυλα κατασκευασμένα από κορμούς δέντρων και με πασσάρες στα μεγάλα πλοία που προσορμίζονταν εκεί, καθώς λόγω των ρηχών νερών δεν μπορούσαν να πλησιάσουν στην πόλη περισσότερο από ένα μίλι και μόνο αν δεν είχαν φορτίο. Μετεπαναστατικά έδεναν εκεί ατμόπλοια της Παλαιάς Ατμοπλοϊκής Εταιρείας που είχε το μονοπώλιο. Τα πλοία έρχονταν από την Πάτρα και έφταναν κάθε Παρασκευή. Υπήρχαν μάλιστα και παραπήγματα για τη διαμονή των επιβατών το χειμώνα, διότι μπορεί να χρειαζόταν να μείνουν για μέρες όταν έπνεαν δυνατοί άνεμοι, τα οποία δεν διατηρούνται σήμερα. Κατά τα Ορλωφικά, το 1770, έξω από τον Αη Σώστη έλαβε χώρα ναυμαχία.
