Από το λιμάνι του Μεσολογγίου μπορούμε να ακολουθήσουμε στα δυτικά την Περιφερειακή Οδό, κατά μήκος της λιμνοθάλασσας της Πλώσταινας, σε μήκος 3,5 περίπου χιλιομέτρων. Να απολαύσουμε τη βόλτα με τα πόδια ή με όποιο μέσο προτιμούμε, να θαυμάσουμε τα διάφορα είδη πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο σε αυτό το τμήμα της λιμνοθάλασσας και στο τέλος να φτάσουμε μέχρι την παλαιά Εθνική οδό Μεσολογγίου – Αιτωλικού. Η λιμνοθάλασσα αυτή φέρει το όνομα άλλοτε νησίδας της, που έχει πλέον επιχωματωθεί, προκειμένου να επεκταθεί η πόλη προς αυτή τη δυτική πλευρά.
Σε απόσταση 500 μ. περίπου από το λιμάνι συναντάμε στα δεξιά της οδού το κτίριο της Βυρωνικής Εταιρείας Ι.Π. Μεσολογγίου. Πρόκειται για έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που ιδρύθηκε το 1991 για να τιμήσει τη μνήμη του μεγάλου φιλέλληνα ρομαντικού ποιητή που έζησε και πέθανε στο Μεσολόγγι, ενώ λειτουργεί και ως ερευνητικό κέντρο. Στεγάζεται στη σοφίτα τριώροφου κτίσματος, το οποίο ανεγέρθηκε τη δεκαετία του 1990, ως αντίγραφο της οικίας του Μεσολογγίτη Χρήστου Καψάλη, όπου διέμενε ο Λόρδος Βύρων τις τελευταίες μέρες της ζωής του στην πόλη, στη συνοικία των «Καψαλέικων». Το σπίτι αυτό βρισκόταν κοντά στην αποβάθρα. Ο Βύρωνας διέμενε στον όροφο, ενώ στο ισόγειο έμεναν οι Σουλιώτες της σωματοφυλακής του. Μετά το θάνατο του ποιητή το κτίσμα μετατράπηκε σε νοσοκομείο και πυριτιδαποθήκη και το βράδυ της Εξόδου ανατινάχθηκε από τον Καψάλη. Μέχρι το 1835 είχε πλέον ερειπωθεί. Η Βυρωνική Εταιρεία έχει αναπτύξει πλούσια πολιτιστική δράση, με εκθέσεις, εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Διαθέτει βιβλιοθήκη του Κέντρου Μελέτης και Έρευνας για τον Βύρωνα και το Φιλελληνισμό με 2.000 βιβλία για τον ποιητή, καθώς και για άλλους ρομαντικούς ποιητές.
Η μορφή του λόρδου Βύρωνα (1788-1824) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το Μεσολόγγι. Μέγας εκφραστής του φιλελληνισμού, έζησε για σύντομο διάστημα και πέθανε στην πόλη. Ήρθε στην Ελλάδα το 1809 σε ένα σύντομο πρώτο ταξίδι και ξαναήρθε το 1824 για να παλέψει για την ελευθερία των Ελλήνων και να συνδράμει τους αγωνιστές. Στο Μεσολόγγι έφτασε τον Ιανουάριο του 1824, μετά από προτροπή του Αλ. Μαυροκορδάτου. Τον υποδέχθηκαν με μεγάλες τιμές και σύντομα ανέλαβε διοικητικό ρόλο στα εκστρατευτικά σώματα της πόλης. Τον Μάρτιο οι Μεσολογγίτες τον ανακήρυξαν συνδημότη τους. Ο ξαφνικός θάνατός του όμως από ασθένεια στις 19 Απριλίου 1824 ανέκοψε τη δραστηριότητά του, αλλά και τον κατέστησε διαχρονικά μορφή εμβληματική για το Μεσολόγγι και το φιλελληνικό αγώνα. Στον εξωτερικό χώρο της Βυρωνικής Εταιρείας υπάρχει ανδριάντας του, ενώ άγαλμα του Λόρδου Βύρωνα, στο οποίο έχουν ενταφιασθεί τα σπλάχνα και η καρδιά του, βρίσκεται στον Κήπο των Ηρώων, κοντά στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη.
Το έτος 2024 συμπληρώνονται 200 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου φιλέλληνα, επέτειος που τιμάται με λαμπρότητα και πολλές εκδηλώσεις από την πόλη του Μεσολογγίου, όπως αντίστοιχα είχε γίνει στην εκατονταετία 1824-1924. Στον πρώτο όροφο του κτιρίου της Βυρωνικής Εταιρείας, λειτουργεί Μουσείο για το Λόρδο Βύρωνα και τον Φιλελληνισμό, όπου από τον Απρίλιο του 2024 φιλοξενείται πλέον η μόνιμη έκθεση με τίτλο “Ο Μπάυρον και η Ελλάδα”.
Διεύθυνση: Πλώσταινα, 302 00 Μεσολόγγι
Τηλέφωνο: 26310 23174
Εισιτήριο: Οι επισκέψεις στο Μουσείο γίνονται κατόπιν συνεννόησης και είναι χωρίς εισιτήριο
Ιστοσελίδα: www.messolonghibyronsociety.gr
E–mail: byronlib@gmail.com
Στο ισόγειο του ίδιου κτιρίου στεγάζεται η Βάλβειος Δημοτική Βιβλιοθήκη, η οποία αρχικά στεγαζόταν σε κτίσμα του 1830-1880 επί των οδών Χρυσόγελου και Πεταλούδη. Διαθέτει περισσότερα από 27.000 βιβλία και αναγνωστήριο για το κοινό και διοργανώνει εκδηλώσεις φιλαναγνωσίας.