Ο αρχαιολογικός χώρος Οινιαδών εκτείνεται στον λόφο Τρίκαρδος ή Τρικαρδόκαστρο, ο οποίος είναι κατάφυτος με δάσος ήμερης βελανιδιάς. Βρίσκεται στο δέλτα του Αχελώου, σε απόσταση 4,5 περίπου χλμ. δυτικά του χωριού Κατοχή, από όπου έχει πρόσβαση μέσω επαρχιακού δικτύου. Ήταν μία από τις σημαντικότερες και στρατηγικότερες πόλεις των Ακαρνάνων, που αποτέλεσε αντικείμενο διεκδίκησης από τους Αιτωλούς, οι οποίοι την κατείχαν μεταξύ των ετών 331-189 π.Χ.
Η αρχική φάση της οχύρωσης της πόλης κατασκευάστηκε στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., ενώ δέχθηκε συμπληρώσεις προς τα τέλη του 3ου αι. π.Χ. από το Φίλιππο τον Ε΄, που χρησιμοποίησε την περιοχή ως στρατιωτική βάση. Πρόκειται για ένα από τα πρωιμότερα και ωραιότερα δείγματα ακαρνανικών οχυρώσεων, συνολικού μήκους 5,5 χλμ. και στο νοτιοανατολικό τμήμα υπάρχει ξεχωριστά οχυρωμένη ακρόπολη. Η κύρια πύλη της οχύρωσης ήταν στην ανατολική πλευρά, ενώ υπήρχαν πολυάριθμες μικρότερες πύλες διαφόρων τύπων, από τις οποίες ξεχωρίζει η τοξωτή πύλη προς το λιμάνι («αυλόπορτα»). Από την αρχαία πόλη διατηρούνται ακόμη κατάλοιπα του οικιστικού της ιστού και ίχνη δρόμων σε ακανόνιστο σύστημα.
Στο κεντρικό τμήμα του οχυρωμένου χώρου εκτείνεται ο χώρος της αγοράς, με κτίσματα που περιβάλλουν από τις τρεις πλευρές πλατεία όπου διατηρούνται θεμέλια αναθηματικών μνημείων. Ανάμεσα στα κτίρια ξεχωρίζουν ένας ναός, μία διπλή στοά, το τετράγωνο βουλευτήριο και ένα κυκλικό ηρώο. Σε απόσταση περίπου 150 μ. βορειοδυτικά της αγοράς βρίσκεται το θέατρο της πόλης, μνημείο εν μέρει κτιστό και εν μέρει λαξεμένο στο βράχο. Είχε κατασκευαστεί σε δύο φάσεις, η πρώτη περί τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. και η δεύτερη στο α΄ μισό του 3ου αι., κατά τις οποίες έγιναν κυρίως τροποποιήσεις του σκηνικού οικοδομήματος, που σήμερα σώζεται στο επίπεδο των θεμελίων. Το μνημείο έχει κυκλική ορχήστρα διαμέτρου περίπου 16 μ. και φέρει περιμετρικό οχετό. Το κοίλο διατηρεί εικοσιεπτά σειρές εδωλίων, που καταλαμβάνουν έντεκα κερκίδες και δώδεκα κλίμακες και η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 4.600 θεατές. Στο νοτιοδυτικό τμήμα του κοίλου διατηρούνται λιθόπλινθοι ενεπίγραφες με απελευθερωτικά κείμενα.
Η αρχαία πόλη, αν και σήμερα σε θέση ηπειρωτική, διέθετε στην αρχαιότητα δύο τουλάχιστον λιμάνια και άλλες θέσεις ελλιμενισμού, που πιθανότερα ανοίγονταν σε λιμνοθάλασσα. Στη συνέχεια έπεσαν σε αχρηστία και καταχώθηκαν λόγω μεγάλων γεωμορφολογικών μεταβολών που συντελέστηκαν στην περιοχή των εκβολών του Αχελώου. Στο βορειότερο από τα λιμάνια αυτά βρίσκονταν οι νεώσοικοι, υπόστεγα για τη στέγαση έξι πλοίων, τα οποία κατέληγαν σε ράμπες. Πιθανότατα κατασκευάστηκαν στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. και εγκαταλείφθηκαν στα ρωμαϊκά χρόνια. Πρόκειται για ένα από τα λίγα σωζόμενα μνημεία του τύπου αυτού και από τα καλύτερα διατηρημένα της Μεσογείου. Στον χώρο λειτούργησε αργότερα μικρό ναυπηγείο ή επισκευαστήριο πλοίων. Η περιοχή του βόρειου λιμανιού προστατευόταν με ξεχωριστή οχύρωση, στην οποία ξεχωρίζει ο λεγόμενος «Κοκκινόπυργος», ενώ στη δυτική πλευρά υπήρχε μικρός ναός, πιθανώς αφιερωμένος στην Αθηνά Σωτήρα. Στο νότιο άκρο του λιμανιού διατηρείται λουτρό της ύστερης ελληνιστικής εποχής (2ος αι. π.Χ.), με έξι συνολικά χώρους, ανάμεσα στους οποίους δύο κυκλικές αίθουσες, γύρω από τις οποίες διατάσσονταν περιμετρικοί λουτήρες.
Ο αρχαιολογικός χώρος Οινιαδών έχει δεχθεί σημαντικές παρεμβάσεις προστασίας και ανάδειξης μεταξύ των ετών 2002-2015, οι οποίες υλοποιήθηκαν από το Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων και Εκτέλεσης Αρχαιολογικών Έργων, με χρηματοδότηση από το Β΄ και Γ΄ Κ.Π.Σ. (2002-2013), μέσω του Ε.Π. της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (Έργο «Προστασία, έρευνα και ανάδειξη τριών αρχαίων πόλεων του νομού Αιτωλοακαρνανίας: Πλευρώνα – Οινιάδες – Πάλαιρος»). Το επισκέψιμο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου διαθέτει χώρο στάθμευσης, κτίρια εξυπηρέτησης κοινού, πληροφοριακό υλικό και οριοθετημένες διαδρομές επισκεπτών. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας η υλοποίηση του έργου «Στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξη αρχαίου θεάτρου Οινιαδών», με χρηματοδότηση από το Ε.Π. «ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 2014-2020». Μακέτα των νεώσοικων και της περιοχής που τους περιέβαλε, όπως και ευρήματα από τα νεκροταφεία της πόλης, μπορεί κανείς να δει στο Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο.
Διεύθυνση: 300 01 Κατοχή
Ωράριο λειτουργίας: 8.30 – 15.30
Τιμή εισιτηρίου: Ολόκληρο: 3 Eυρώ, Μειωμένο: 2 Ευρώ
