Για βαρκάδα στη λιμνοθάλασσα

Νήσος Ντολμάς ή Παλιόφουρνος

Η νησίδα βρίσκεται σε απόσταση περίπου 100 μ. δυτικά από το νησάκι Φοινικιά και είναι σήμερα ακατοίκητη. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης είχε οχυρωθεί με μικρό χαράκωμα και πυροβολείο και λειτουργούσε ως προπύργιο του Αιτωλικού, αλλά και του Μεσολογγίου κατά τη διάρκεια της τελικής πολιορκίας της πόλης, που ξεκίνησε το 1825. Η κατάληψή του, όπως και των άλλων νησίδων της λιμνοθάλασσας, είχε μεγάλη σημασία για τον πλήρη αποκλεισμό του Μεσολογγίου από προμήθειες και την αποδυνάμωσή του.

Μετά την κατάληψη του Βασιλαδίου, δόθηκε εκεί στις 28 Φεβρουαρίου του 1826 σκληρή ολοήμερη μάχη υπό την ηγεσία του Γρηγόρη Λιακατά, ο οποίος εκτός από γενναίος οπλαρχηγός είχε και τη φήμη όμορφου άνδρα, επονομαζόμενος γι΄ αυτό και ως Κάλεσος. Οι τουρκο-αιγυπτιακές δυνάμεις έστησαν στην απέναντι στεριά της Φοινικιάς δεκάδες κανόνια και άρχισαν να πλήττουν το νησάκι και τους 300 περίπου υπερασπιστές του, οι οποίοι αντιστάθηκαν σθεναρά. Ωστόσο δεν κατάφεραν να κρατήσουν, καθώς ο εχθρός πολλαπλασίασε τις δυνάμεις του, και στο μεταξύ, την πιο κρίσιμη στιγμή, πήραν φωτιά τα πολεμοφόδια τους. Σκοτώθηκαν όλοι, πλην ελαχίστων, και το νησάκι έπεσε στα χέρια των αντίπαλων δυνάμεων. Αμέσως μετά, την 1η Μαρτίου του ίδιου έτους κυριεύτηκε και το Αιτωλικό, οι κάτοικοι του οποίου σφαγιάστηκαν ή εξανδραποδίστηκαν. Τα γεγονότα αυτά συνέβαλαν στο να γίνει στο εξής η πολιορκία του Μεσολογγίου πιο ασφυκτική και οδήγησαν τελικά στην απόφαση της ηρωικής Εξόδου.

Το νησάκι συνδέεται σήμερα με το Αιτωλικό μέσω δρόμου στη λιμνοθάλασσα και υπάρχει εκκλησάκι της Παναγίας και μνημείο για την ιστορική μάχη.  Κάθε Φεβρουάριο τελείται εκεί μνημόσυνο και πραγματοποιούνται εκδηλώσεις εορτασμού της επετείου.