Η μονή, αφιερωμένη στην Αγία Αγάθη, βρίσκεται σε απόσταση περίπου 2 χλμ. βόρεια της λιμνοθάλασσας του Αιτωλικού, στις νοτιοδυτικές υπώρειες πρόβουνου του Αράκυνθου. Αποτελεί το επίκεντρο του ομώνυμου πανηγυριού, ενός από τα πιο γνωστά της περιοχής του Μεσολογγίου. Αφορά σε πενθήμερο εκδηλώσεων, που πραγματοποιούνται μεταξύ 15-24 Αυγούστου στο μοναστήρι, και αφορούν στα ιστορικά γεγονότα της Επανάστασης, την απελευθέρωση του Αιτωλικού από τους Τούρκους και την απόδοση τιμής στους πεσόντες αρματωμένους. Ως εθιμικό δρώμενο είναι εγγεγραμμένο από το 2020 στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Το 1824, με το ξέσπασμα εμφύλιου σπαραγμού στην Πελοπόννησο μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών, ο Μαυροκορδάτος, που βρισκόταν στο Αιτωλικό, συγκάλεσε τους οπλαρχηγούς της βορειοδυτικής Ελλάδας στην Υψηλή Παναγιά, ένα απρόσιτο βυζαντινό μοναστήρι στη δυτική πλευρά του Ζυγού, την 23η Αυγούστου, ημέρα εορτασμού της Κοίμησης της Θεοτόκου. Το μοναστήρι αυτό βρισκόταν μέσα στα τείχη της αρχαίας Λυσιμάχειας, σε υψόμετρο 600 μ., σε σημείο με εξαιρετική θέα, και σε αυτό οφείλεται η ονομασία της θέσης. Είχε πιθανότατα κτιστεί τον 12ο ή 13ο αι. και είναι σήμερα εντελώς ερειπωμένο.
Η συνάντηση αυτή ήταν ενωτική και κατέληξε σε γιορτή, χορό και τραγούδι κατά την πορεία προς το Αιτωλικό. Σε ανάμνηση του γεγονότος αυτού, μετά την απελευθέρωση του Αιτωλικού το 1829, καθιερώθηκε τελετή και γιορτή στην Υψηλή Παναγιά, και στη συνέχεια κτίστηκε νέα εκκλησία, αφιερωμένη στην Αγ. Αγάθη, σε χαμηλότερη τοποθεσία, με πιο εύκολη πρόσβαση, όπου και συνέχισε να πραγματοποιείται. Αρχικά γινόταν προς τιμήν της Αγίας Αγάθης στις 5 Φεβρουαρίου, αλλά από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα μετατέθηκε στις 23 Αυγούστου, ημέρα που γιόρταζε το παλιότερο μοναστήρι της Υψηλής Παναγιάς, όπου, μεταξύ άλλων είχαν προσπαθήσει να καταφύγουν κάτοικοι του Αιτωλικού μετά τη μάχη του Ντολμά και την παράδοση της πόλης στους Τούρκους.
Το πανηγύρι πραγματοποιείται από τους κατοίκους, ψαράδες κατά κύριο λόγο, του Αιτωλικού και έχει πολλά κοινά στοιχεία με αυτό του Αγ. Συμεώνος. Συνδέεται με έναν ιστορικό τόπο και περιλαμβάνει ολονύκτια γλέντια γύρω από το ξωκλήσι της Αγια-Αγάθης και στον κεντρικό δρόμο του Αιτωλικού και παρέλαση στο γεφύρι της εισόδου του Αιτωλικού, ενώ οι πανηγυριστές συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία, στο ναό της Παναγίας της Παζαριώτισσας.
Τα τελετουργικά του πανηγυριού μεταξύ άλλων αφορούν σε στοιχεία παραδοσιακής φορεσιάς και αρματωσιάς των χρόνων της Επανάστασης, τα οποία αποτελούν έργα εξειδικευμένων σύγχρονων τεχνιτών και σπανιότερα οικογενειακά κειμήλια. Μεταξύ αυτών το εργαστήρι λαϊκών φορεσιών και κοσμημάτων του Νίκου Πλακίδα, αναγνωρίστηκε επίσης το 2023 ως στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
